فلات ایران از قدیمی ترین کانون های تمدنی دوران باستان در آسیا است و از
این نظر در دانش باستان شناسی، جایگاه مهمی دارد. تاریخ اسکان در فلات
ایران از دوره نوسنگی تا مهاجرت آریاییان چندان روشن نیست اما شواهد روشنی
در دست است که سرزمین ایران از دیرباز مسکونی بوده است.
کانون های قدیمی سکونت در کنار چشمه ها و رودخانه ها یا به طور کلی در
مجاورت کوه های زاگرس و البرز به وجود آمده اند. مهم ترین این کانون های
باستانی عبارتند از: تپه سیلک کاشان، تپه حصار دامغان، تورنگ تپه گرگان،
تپه حسنلو در آذربایجان، تپه مارلیک در رودبار، همچنین شوش در خوزستان.
در کاوش های باستان شناسی در این کانون ها، آثاری به دست آمده اند که قدمت
برخی از آنها به هزاره پنجم پیش از میلاد می رسد. مهاجرت قوم های آریایی به
فلات ایران از هزاره دوم پیش از میلاد آغاز شد. از این قوم ها، پارت ها در
خراسان، مادها در غرب و پارس ها در جنوب ایران مستقر شدند. امپراتوری
مادها در هگمتانه(اکباتان) یا همدان کنونی پا گرفت. هخامنشیان پس از پیروزی
بر مادها و تسخیر پایتخت آنان، نخستین امپراتوری بزرگ ایران را به وجود
آوردند. حدود متصرفات آنان در زمان داریوش اول (485-522 ق.م) از جلگه رود
سند در مشرق تا مرزهای یونان در مغرب می رسید. بناهای تخت جمشید و پاسارگاد
که از آثار این دوره اند، از آثار مهم باستانی ایران و جاذبه های مهم
جهانگردی به شمار می آیند و همه ساله هزاران جهانگرد از این آثار بازدید می
کنند.
پس از انقراض هخامنشیان و به آتش کشیده شدن تخت جمشید به دست اسکندر،
جانشینان وی(سلوکی ها) مدت کوتاهی بر ایران تسلط یافتند که نتیجه آن آمیزش
فرهنگ ایرانی با فرهنگ هلنی بود. در حدود سال 250 ق.م پارت ها که یکی از
قوم های سوارکار آریایی بودند از خراسان به سمت غرب و جنوب غربی پیشروی
کردند و امپراتوری خود را در تیسفون بر پهنه فلات ایران، بنیاد نهادند .
این امپراتوری تا سال 224 پس از میلاد دوام یافت. ساسانیان با پیروزی بر
آخرین پادشاه پارتی در 225م. امپراتوری جدیدی به وجود آورند که تا اواسط
قرن هفتم میلادی دوام آورد.
عصر باستانی ایران یکی از پر شکوه ترین عصرهای تاریخ ایران به شمار می آید.
از این دوره میراث های فرهنگی و بناهای تاریخی فراوانی در تخت جمشید،
پاسارگاد، شوش، شوشتر، همدان، فیروز آباد(نقش رستم)، تاق بستان، سروستان و
نیشابور بر جای مانده اندکه ارزش دیداری فراوانی دارند.
نفوذ اسلام در ایران در نیمه اول قرن هفتم میلادی، پس از فروپاشی امپراتوری ساسانی روی داد. از آن پس دوره جدیدی در تاریخ ایران آغاز شد که دگرگونی های بنیادی شدیدی در اوضاع اجتماعی، سیاسی، مذهبی، حکومت و مردم به وجود آورد.با وجود پذیرش اسلام، ایرانیان هرگز مخالفت خود را با سلطه خلفای اموی و عباسی پنهان نمی کردند و در برابر ستمگریهای حکومت های اموی و عباسی، جنبش های استقلال طلبانه بسیاری رابر پا کردند. آنان نیز برای تضعیف و سرکوب ایرانیان که به طرفداری از خاندان پیامبر(ص) و برقراری حکومت بر اساس امامت به پاخاسته بودند، به تقویت عناصر غیر ایرانی پرداختند.
دوران هخامنشیان | 533-330 ق.م | حمله مغول به ایران | 1220 ب.م |
دوره سلوکیان | 330-247 ق.م | دوره ایلخانیان | 1256-1353 ب.م |
دوره پارتیان | 247 ق.م-224 ب.م | دوره مظفریان | 1314-1393 ب.م |
دوره ساسانیان | 224-651 ب.م | دوره تیموریان | 1370-1506 ب.م |
حمله عرب به ایران | 645 ب.م | دوره ترکمانان | 1380-1468 ب.م |
دوره امویان و عباسیان | 749-932 ب.م | دوره صفویان | 1501-1732 ب.م |
دوره صفاریان | 866-903 ب.م | دوره افشاریان | 1734-1796 ب.م |
دوره سامانیان | 819-999 ب.م | دوره زندیان | 1750-1794 ب.م |
دوره آل بویه | 945-1055 ب.م | دوره قاجاریان | 1779-1924 ب.م |
دوره غزنویان |
977-1186 ب.م |
دوره پهلوی | 1924-1979 ب.م |
دوره سلجوقیان | 1038-1194 ب.م | پیروزی انقلاب اسلامی |
1979 ب.م |
دوره خوارزمشاهیان | 1077-1231 ب.م |