استان بوشهر

استان بوشهر مرکـــــز : بندربوشهر موقعیت : جنوب غربی ایران مجاورت : شمال:استان خوزستان و قسمتی از کهگیلویه و بویراحمد  جنوب:خلیج فارس و قسمتی از استان هرمزگان شرق:استان فارس غرب: خلیج فارس آب و هوا:به علت نزدیکی به استوا و کمی ارتفاع به طورکلی دارای آب و هوای گرم از نوع بیابان کناری است که در داخل استان گرم و خشک و در سواحل گرم و نمناک است وسعــــت: 27653کیلومتر مربع جمعـیــت: 743675 تقسیمات: 8 شهرستان، 17 بخش، 13 شهر، 36 دهستان و 6 صدم آبادی دارای سکنه شهرستانها:  بوشهر، تنگستان ، دشتستان ، دشتی ، دیر ، دیلم ، کنگان و گناوه  مکان های دیدنی و تاریخی  استان بوشهر از جمله استان های مهم جنوب ایران است که از نظر تاریخی, طبیعی, اجتماعی و فرهنگی دارای جاذبه های متعددی است. تالاب حله یکی از تالاب های مشهور سراسر قلمرو جنوبی ایران محسوب می شود که فضای سرسبز و دل پذیری در اطراف خود دارد. منطقه حفاظت شده نای بند که در شهرستان بوشهر واقع شده، از نظر تنوع جانوران وحشی منحصر به فرد است. غار چهل خانه در شمال سعدآباد دشتستان، مجموعه بسیار زیبایی را دردل کوه تشکیل داده و یکی از جلوه های زیبای طبیعی استان محسوب می شود. رودخانه های متعددی نیز در این استان جریان دارند که سواحل آن ها را می توان جزو جاذبه های طبیعی و مهم استان به شمار آورد. علاوه بر این موارد می توان از چشمه های آب گرم استان نیز به عنوان مکان های جالب توجه استان نام برد که در این میان چشمه آب گرم نیلو و چشمه آب گرم گنویه اهمیت بیش تری دارند. جزیره خارک که در شهرستان گناوه واقع شده است از مهم ترین جاذبه های طبیعی منطقه و یکی از جزایر زیبای خلیج فارس به شمار می آید. این جزیره از مناطق بسیار قدیمی منطقه بوده و دارای آثار تاریخی متعددی است. بناهای تاریخی و قدیمی زیادی که در سراسر استان وجود دارند، باعث رونق جهانگردی در این منطقه شده اند. این بناها شامل مساجد، کلیساها و عمارت های قدیمی هستند که بیش تر درمرکز شهرستان قرار گرفته اند. مسجد توحید (مسجد برازجانی ها) از قدیمی ترین مساجد بوشهر است. امام زاده عبدالمهیمن در شهر بوشهر واقع شده و کلیسای بوشهر نیز متعلق به ارامنه گریگوری است. قدمت آثار کشف شده در برخی از مناطق قدیمی استان به هزاره اول تا سوم پیش از میلاد می رسد. وجود تپه های تاریخی قدیمی مانند تل خندق و تل مرو حاکی از قدمت طولانی منطقه است. ازمیان بناهای قدیمی که در استان بوشهر وجود دارند کاخ کوروش و کاخ سنگ سیاه دارای اهمیت بیش تری هستند. منطقه کوشک اردشیر یکی از بناهای شهرستان دشتی است که بنای آن بسیار شبیه به کاخ اردشیر در فیروزآباد است. برج قلعه خورموج نیز یکی از آثار شکوه مند تاریخی است که بقایای قلعه عظیم خورموج است و در مجموع جاذبه های متعدد استان بوشهر را تشکیل می دهند.   صنایع و معادن اقتصاد استان بوشهر به بخش های کشاورزی، دام داری، شیلات و تا حدودی به صنعت متکی است. صنایع استان بوشهر به دو بخش صنایع دستی و صنایع ماشینی تقسیم می شود. صنایع جدید استان؛ غالبا متوسط کوچک و عموما تبدیلی هستند. درصنایع متوسط بوشهر و دشتستان و در صنایع کوچک ابتدا شهرستان دشتستان و سپس بوشهر و شهرستان های دشتی و گناوه به ترتیب دارای اهمیت هستند. به غیرازشرکت ملی صنایع دریایی و نیروگاه اتمی، مالکیت صنایع استان؛ بیش تر به بخش خصوصی تعلق دارد. این واحدهای صنعتی شامل صنایع غذایی و دارویی، شیمیایی، کانی غیر فلزی، برق و الکترونیک، فلزی و ریخته گری، ماشین سازی، ‌تجهیزات خودرو، نیروی محرکه و لوازم و ابزار صیادی است که عمده ترین آن ها را صنایع غذایی و دارویی و ماشین سازی تجهیزات تشکیل می دهند. صنایع دستی از گذشته های دور نقش مهمی در زندگی و معیشت روستاییان داشته است. صنایع دستی استان بوشهر در حال حاضر بیش تر تأمین کننده نیازهای بومی منطقه است. مهم ترین صنایع دستی منطقه عبارتند از: کشتی و لنج سازی، توربافی، قالی بافی، گبه بافی، ‌گلیم، نمد، کوزه، سفال، حصیر بافی، سوزن دوزی، گیوه دوزی، زنبیل و سبدبافی، جارو (پیش وینگی)، سفال گری، نوعی قلیان به نام چلیم، غشک، ‌نوعی مشک مخروطی شکل سه پایه برای نگه داری آب بنام دولچه و نوعی شیرینی مخصوص بوشهر به نام مسقطی.   کشاورزی و دام داری کشاورزی استان از نظر نوع محصولات تولیدی و روش های تولید به دو قسمت محصولات زراعی و محصولات درختی تقسیم می شوند. مهم ترین محصولات زراعی را گندم، جو آبی و دیم، تنباکو، پیاز، کنجد، سبزی، صیفی و نباتات علوفه ای تشکیل می دهد. درزمینه باغ داری استان بوشهر امکانات زیادی ندارد. بیش ترین باغ های منطقه را نخلستان ها تشکیل می دهند، هم چنین باغ های محدود و کوچک مرکبات نیز به طور پراکنده به چشم می خورند. شهرستان دشتستان ازلحاظ تولید سالانه خرما و مرکبات مقام اول و دوم را در استان کسب کرده اند. میزان تولید خرما در حدود هشتاد هزار تن و میزان تولید مرکبات حدود ده هزار تن است. امکانات دام داری استان بوشهر ازنظر تأمین خوراک و علوفه دام اندک است. دام داری در این منطقه به شیوه سنتی انجام می گیرد، درنتیجه تولید گوشت و شیر آن ها قابل توجه نیست. بیش ترین دام های استان را بز، گوسفند و گاو و شتر تشکیل می دهد. پرورش زنبور عسل نیز در این استان از اهمیت نسبی برخوردار است و در حدود 1500 کندوی جدید و 1000 کندوی سنتی در استان وجود دارد. یکی از مهم ترین فعالیت های اقتصادی استان بوشهر صید ماهی است. ولی به واسطه استفاده از وسایل قدیمی و روش های سنتی صیادان، ‌امر صید ماهی که یک منبع مهم اقتصادی به شمار می رود، نقش واقعی خود را باز نیافته است. البته شرکت شیلات ایران اقدام به صید صنعتی در این منطقه می نماید و به همین سبب کارخانه ها و مشاغل جنبی نیز در این منطقه تشکیل شده است.  وجه تسمیه و پیشینه تاریخی بنای بوشهر به اردشیر ساسانی نسبت داده می شود که نام اصلی آن ‹‹رام اردشیر›› بود. گفته می شود که ‹‹رام اردشیر›› به مرور زمان به ‹‹ریشهر›› تبدیل شد. به نظر می رسد که بوشهر تحریف شده ریشهر ـ همان شهر قدیمی ـ است. به طوری که از اسناد و اطلاعات بر می آید، این منطقه به علت موقعیت مناسب برای احداث پایگاه دریایی و بندرگاه، مورد استفاده پادشاهان عیلام قرار می گرفته است. در زمان هخامنشیان که کشورایران به بیست ساتراپ نشین (استان) تقسیم می شد، سرزمین بوشهر جزء ساتراپ نشین پارس بود. داریوش فرمان داد تا کانالی از خلیج فارس به دریای سرخ حفر کنند. این کانال محققا راهی بود که به جای کانال سوئز امروز می توانست خلیج فارس و دریای عمان را از طریق دریای سرخ مستقیما به مصر و مدیترانه اتصال دهد. مقابر کنده شده بر سطح سنگی جزیره خارک دلیل بر حضور سربازان هخامنشی در استان بوشهر است که برای نگهبانی از چنین راه طولانی تدارک شده بود. خلیج فارس به دلیل موقعیت سوق الجیشی و به لحاظ اهمیت اقتصادی و بازرگانی، در طول تاریخ همواره از سوی کشورها و دولت ها برای تبادل علم و ثروت و گسترش قدرت مورد توجه قرار گرفته است. اولین یورش دولت های اروپایی به سواحل خلیج فارس در سال 1506 میلادی با حمله پرتغالی ها تحت عنوان محافظت و حراست از منافع پرتغال در برابر تجار مصری و ونیزی صورت گرفت. در سال 1031 هجری قمری شاه عباس با انگلیسی ها متحد شد و دست پرتغالی ها را از خلیج فارس کوتاه کرد. از سال 1148 هجری قمری نادر شاه بوشهر را که آن زمان دهکده ای بیش نبود مورد توجه قرار داد و مشغول آماده کردن بوشهر به عنوان یک بندر و اسکله کشتی سازی با استفاده از چوب جنگل مازندران شد. هم چنین برای تامین ارتباط جزایر و سواحل خلیج فارس در صدد تاسیس نیروی دریایی برآمد. در سال 1149 هجری قمری لطیف خان را به ایالت دشتستان و ناخدایی کل سواحل خلیج فارس انتخاب و اعزام کرد. این شخص برای تهیه ناوگانی در خلیج فارس، بوشهر را مرکز دریایی خود قرار داد. در اواخر سلطنت نادرشاه ایران 23 تا 25 فروند کشتی جنگی در خلیج فارس داشت. بدین ترتیب از زمان نادر شاه بوشهر روی به پیشرفت نهاد و حتی مدتی بندر عباس را نیز تحت الشعاع خود قرار داد. پس از قتل نادرشاه در اثر هرج و مرجی که در ایران پدید آمد، کشتی های جنگی توسط حکم رانان و شیوخ اطراف خلیج فارس ضبط شد. هم چنین بندر بوشهر و بندرعباس نیز اهمیت سابق خود را از دست دادند. تجار هلندی که در سال 1623 میلادی روابط تجاری خود را با ایران شروع کرده بودند, پس از قتل نادر شاه ایران را ترک کردند و بصره را مرکز تجارت خود قرار دادند. اما پس از مدتی در اثر دسیسه رقبای انگلیسی و به منظور نزدیکی بیش تر با دهانه خلیج فارس، تاسیسات تجاری خود را به خارک منتقل کردند و در عین حال از پرداخت اجاره بهای خارک به میرمهنا حاکم بندر ریگ و جزیره خارک خودداری نمودند. میر مهنا در سال 1756 به تاسیسات هلندی ها حمله برد، دژ آن ها را تسخیر کرد، و آن ها را از جزیره بیرون راند. اما به سبب این که در دفعات متعدد بنای سرکشی و تمرد از دستورات کریم خان زند را گذاشت و آرامش خلیج فارس را برهم زد، کریم خان او را شکست داد و جزیره خارک و بندر ریگ را تصرف کرد. درهمین زمان نفوذ انگلیسی ها در سواحل و جزایر خلیج فارس و به خصوص سرزمین بوشهر رو به گسترش نهاده موفق شدند اجازه تاسیس تجارت خانه ای را در بوشهر با امتیازات فوق العاده به دست آورند. سلسله قاجاریه که پس از زندیه روی کار آمد چندان نفوذی در خلیج فارس نداشت. در زمان ناصرالدین شاه ارتش ایران هرات را اشغال کرد و به دنبال آن حالت جنگی بین ایران و انگلیس به وجود آمد. به دنبال این مسأله ناوگان انگلیس در خلیج فارس مرکب از هشت کشتی جنگی و تعدادی ناوگان بخاری و بادی به ایران حمله کردند و جزیره خارک را متصرف شدند. پنج روز پس از آن قوای انگلیسی در حوالی بوشهر در خاک ایران پیاده شدند و شروع به پیش روی به سوی برازجان کردند. قوای ایران برازجان را تخلیه و عقب نشینی کرده بود. بنابراین قوای انگلیس انبار اسلحه و مهمات برازجان را منفجر کرد و سپس به بوشهر بازگشت. سرانجام در نبردی که در نهم ژانویه 1857 میلادی در خوشاب بین ایران و انگلیس رخ داد، انگلیسی ها موفق شدند سپاه ایران را شکست دهند. پیش از جنگ اول جهانی بار دیگر دولت انگلیس منطقه بوشهر را مورد تجاوز قرار داد و در سال 1913 میلادی جنگ سختی بین نیروی انگلیس و دلیران دلواری در گرفت. درجریان این جنگ رییس علی دلواری و مردم تنگستان و دشتستان نقش برجسته ای ایفا کردند. رییس علی در سال 1327 هـ . ق با کمک تفنگ چی های تنگستانی، بوشهر را از عناصر مستبد وابسته به دربار محمد علی شاه پاک کرد و اداره گمرگ و انتظامات و دیگر ادارات را تسخیر کرد. این کار دلیران تنگستان بر انگلیسی ها که اداره گمرک را در اجاره داشتند، گران آمد و آنان برای تضعیف مشروطه خواهان و استمرار سلطه بر حیات اقتصادی و سیاسی جنوب ایران به جنگ با دلیران تنگستانی پرداختند و در این راه از دیگر خوانین جنوب ایران یاری جستند. جنگ بین رییس علی و دلیران تنگستان از یک طرف و انگلیسی ها و خوانین متحد آنان از سوی دیگر به طور متوالی و پراکنده تا شوال 1333 هـ . ق ادامه یافت و انگلیسی ها نتوانستند بر رییس علی و یارانش تفوق یابند. تا این که در گیر و دار حمله انگلیسی ها به بوشهر در شب 23 شوال 1333 هـ . ق ( سوم سپتامبر 1915 م ) هنگامی که رییس علی در محلی به نام «تنگک صفر» قصد شبیخون به قوای انگلیسی ها را داشت، از پشت مورد هدف گلوله یکی از هم راهان خاین قرار گرفت و در دم به شهادت رسید. بوشهر در زمان جنگ تحمیلی عراق به ایران نیز ایفاگر نقش های اقتصادی و استراتژیکی مهمی بود و هم اکنو ن از نظر استراتژیکی, اقتصادی و گردشگری برای ایران دارای اهمیت بسیاری است. استان بوشهر در سال 1352 به استانی مستقل تبدیل شد که با دربرگرفتن شهرستان ها, شهرها و روستاهای متعدد از جمله مناطق مهم جنوب ایران است.  مشخصات جغرافیایی استان بوشهر در جنوب ایران واقع شده و بین 27 درجه و 14 دقیقه پهنای شمالی و 50 درجه و 6 دقیقه تا 52 درجه و 58 دقیقه درازای خاوری از نیم روز گرینویچ قرار گرفته است. این استان از شمال به استان های خوزستان و کهگیلویه و بویر احمد، ‌از جنوب به خلیج فارس و قسمتی از استان هرمزگان، از خاور به استان فارس و از باختر به خلیج فارس محدود است. استان بوشهر با خلیج فارس بیش از 600 کیلومتر مرز آبی دارد و از اهمیت سوق الجیشی, اقتصادی و گردشگری قابل توجهی برخوردار است. به طور کلی آب و هوای بوشهر در نواحی ساحلی گرم و مرطوب و در قسمت های داخلی گرم و خشک صحرایی است. در استان بوشهر دو فصل محسوس وجود دارد: زمستان نسبتا خنک، شامل ماه های آذر، دی، بهمن، ‌اسفند و تابستان گرم و خشک و طولانی. پاییز و بهار این استان نیز بسیار زودگذر است. شهرستان های استان بوشهر عبارتند از: بندر بوشهر, بندر دیلم, بندر گناوه, تنگستان(اهرم), دشتستان(برازجان), دشتی (خورموج), بندردیر, بندر کنگان. این منطقه به واسطه کمی ارتفاع از دریا- شهر بوشهر از سطح دریای آزاد تنها پنج متر بالاتر است - و نزدیکی به خط استوا و دریای گرم، سرزمین گرم و مرطوبی است. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1375، جمعیت استان بوشهر 727373 نفر بوده است. دسترسی به استان بوشهر از سه طریق هوایی, زمینی و دریایی امکان پذیر است. مسیرهای زمینی دسترسی به این راه ها عبارتند از: راه ‌آسفالته بوشهر – برازجان به سمت شمال خاوری به درازای 70 کیلومتر راه آسفالته اصلی بوشهر – برازجان – گناوه به سمت شمال باختری به درازای 158 کیلومتر راه آسفالته اصلی گناوه – بندر ماه شهر به درازای 201 کیلومتر راه آسفالته اصلی بندر ماه شهر – اهواز به درازای 153 کیلومتر راه‌ آسفالته اصلی بوشهر – برازجان – گناوه – بندر ماه شهر – اهواز به درازای 512 کیلومتر راه آسفالته اصلی بوشهر – کازرون به سمت شمال خاوری به درازای 162 کیلومتر راه ارتباطی بین بوشهر – بندر گناوه 72 کیلومتر راه اصلی گناوه – بندر دیلم به سمت شمال باختری به درازای 67 کیلومتر راه خورموج تا شهر اهرم به سمت شمال باختری به درازای 30 کیلومتر و از همین راه به درازای 52 کیلومتر تا بندر بوشهر ادامه دارد. در میان شهرهای استان؛ شهر بوشهر(مرکز استان) دارای فرودگاهی بین المللی است و پروازهای گوناگونی در آن انجام می شود. هم چنین از طریق لنج ها و کشتی ها از راه دریا نیز امکان دسترسی به این منطقه وجود دارد.

	مسیرهای گردشگری عمومی استان بوشهر
مسیرهای گردشگری عمومی کشور استان بوشهر ردیف مبدأ سفر مقصد سفر مسیر سفر فهرست جاذبه ها 1 بوشهر دیلم بوشهر- بندر ریگ- گناوه- دیلم امامزاده سلیمان بن علی- مرکز خرید دیلم- روستای حصار- نخلستانهای آب پخش- زیارتگاه بی مره 2 بوشهر عسلویه بوشهر- دلوار- دیر- بندر طاهری- عسلویه کلات بوجیر- منطقه نمونه گردشگری دلوار- تل بردی- قلعه بردستان- منزل و موزه شهید رئیسعلی دلواری- خور دلوار- شهر قدیمی سیراف- روستای هاله- منطقه نای بند 3 بوشهر عسلویه بوشهر- خورموج- اهرم- بردخون دیر- بندر طاهری- عسلویه نخلستانهای اهرم- قلعه زایرخضرخان- قلعه محمدخان دشتی- کوه نمک جاشک-چشمه های آبگرم اهرم- روستای هاله- عمارت شیرینه و منطقه توریستی نبگه 4 بوشهر دشتستان بوشهر- دشتستان کاروانسرای مشیر- کاخهای هخامنشی- آبشار زیراه - چهل خانه- منطقه طبیعی زیراه 5 بوشهر پشت پر بوشهر- پشت پر آبشار رودفاریاب- کوشک اردشیر- گور دختر